Ψευδάργυρος: ένα απαραίτητο μέταλλο για μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα
18.04.23
BLOG
Δείτε ό,τι νεότερο συμβαίνει στην Ελληνικός Χρυσός
Share
Τα μέταλλα και τα χημικά στοιχεία είναι στη ζωή του ανθρώπου και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της καθημερινότητας του, σε χρονικό βάθος που αριθμεί χιλιετηρίδες. Η ταξινόμηση τους στον περιοδικό πίνακα από τον Dmitri Mendeleev τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν ορόσημο για την κατανόηση αυτής της διαχρονικής πραγματικότητας. Στις μέρες μας, η τεχνολογική πρόοδος και η πρόσβαση στη γνώση μπορεί να επιτρέψει στον καθένα από εμάς να αντιληφθεί ποιο (μεγάλο) μέρος του περιοδικού πίνακα στηρίζει την ποιότητα ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες. Δεσπόζουσα θέση κατέχει ο ψευδάργυρος, ο οποίος χαρακτηρίζεται από μια βασική ιδιότητα, ζητούμενο για τον σύγχρονο κόσμο, την ευελιξία (versatility).
O ψευδάργυρος είναι το τέταρτο πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο μέταλλο μετά το σίδηρο, το αλουμίνιο και τον χαλκό, έχοντας κατοχυρώσει αυτή τη θέση από τις πρώτες χρήσεις του στην αρχαιότητα έως τις σύγχρονες εφαρμογές του, λόγω ενός συνδυασμού μοναδικών ιδιοτήτων του - υψηλή αντοχή στη διάβρωση, ηλεκτρική αγωγιμότητα, χαμηλό σημείο τήξης και υψηλή κατεργασιμότητα. Η αγορά του ψευδαργύρου παγκοσμίως είναι εντυπωσιακή και προσεγγίζει τα 40 δις. δολάρια ετησίως.
Η κύρια χρήση του ψευδαργύρου είναι ο γαλβανισμός, διαδικασία που προστατεύει το σίδηρο και τον χάλυβα από τη σκουριά, η οποία δεσμεύει το 47% της παγκόσμιας παραγωγής του μετάλλου. Οι επικαλύψεις ψευδαργύρου αξιοποιούνται σε πλήθος εφαρμογών στα έργα υποδομής, επεκτείνοντας τη διάρκεια ζωής του χάλυβα σε γέφυρες, δοκούς στήριξης και σιδηροδρομικές γραμμές. Σε ερευνητικό επίπεδο, αναπτύσσονται διαρκώς νέοι τύποι επικαλύψεων με βάση τον ψευδάργυρο που είναι ακόμη πιο ανθεκτικές, αποδοτικές και περιβαλλοντικά φιλικές. Ο γαλβανισμένος χάλυβας είναι το υλικό επιλογής των κατασκευαστών αμαξωμάτων ηλεκτρικών οχημάτων. Ένα μέσο ηλεκτρικό όχημα απαιτεί 0,2 τόνους γαλβανισμένου χάλυβα.
Η ευελιξία που χαρακτηρίζει τον ψευδάργυρο ήταν αντιληπτή από την ελληνιστική εποχή με τη χρήση του σε κράματα χαλκού-ψευδαργύρου,«ορείχαλκος», υποστηρίζοντας μέχρι σήμερα πολλές τεχνολογικές εφαρμογές αλλά και τον πολιτισμό (κατασκευή των πνευστών μουσικών οργάνων, που είναι γνωστά ως «χάλκινα»).
Η επιστήμη της χημείας ξεχωρίζει τον ψευδάργυρο για την καταλυτική δράση του, με την αντίστοιχη βιομηχανία να τον προτιμά έναντι των παραδοσιακών καταλυτών λόγω του χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος του. Στον τομέα της γεωργίας, τα λιπάσματα ψευδαργύρου εφαρμόζονται για βελτίωση της απόδοσης και της ποιότητας των καλλιεργειών, λόγω του καθοριστικού ρόλου του μετάλλου στη φωτοσύνθεση και τη σύνθεση πρωτεϊνών από τα φυτά.
Η υγεία και σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού συναρτάται με την παρουσία του ψευδάργυρου σε διάφορες βιολογικές διεργασίες, ειδικά του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο ψευδάργυρος αποτελεί συστατικό των ενζύμων που συμμετέχουν στη σύνθεση του DNA, την κυτταρική διαίρεση και την επούλωση τραυμάτων, βοηθά στη σωστή αντίληψη της γεύσης και της όσφρησης, καθώς και στη διατήρηση υγιούς δέρματος, μαλλιών και νυχιών και, για το λόγο αυτό, περιέχεται πολύ συχνά σε συμπληρώματα διατροφής.
Ο ψευδάργυρος είναι κομβικό μέταλλο και στον τομέα των πράσινων τεχνολογιών και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αξιοποιώντας ιδιότητες, όπως αντισκωριακή προστασία, απορρόφηση ηλιακού φωτός, που επεκτείνουν το χρόνο ζωής και την αποδοτικότητα των ανεμογεννητριών και των ηλιακών συλλεκτών. Αξίζει να αναφερθεί ότι μια υπεράκτια ανεμογεννήτρια 10MWh απαιτεί 4 τόνους ψευδαργύρου, ενώ ένα πάρκο ηλιακών συλλεκτών 100MWh - ικανό να τροφοδοτήσει 110.000 σπίτια - απαιτεί 240 τόνους ψευδάργυρου.
Στη συναφή βιομηχανία της αποθήκευσης ενέργειας, ο ψευδάργυρος τυγχάνει, επίσης, ευρείας εφαρμογής. Οι μπαταρίες με βάση τον ψευδάργυρο είναι ελκυστικές για την υψηλή ενεργειακή τους πυκνότητα, τη μεγάλη διάρκεια ζωής τους, το χαμηλό κόστος και την περιβαλλοντική τους βιωσιμότητα, καθώς είναι ανακυκλώσιμες και χρησιμοποιούν, εν γένει, μη τοξικά υλικά.
Ο ψευδάργυρος διαθέτει υψηλό ποσοστό ανακυκλωσιμότητας και μπορεί να επαναχρησιμοποιείται πολλές φορές, χωρίς απώλεια των ιδιοτήτων του. Επί του παρόντος, 30% του ψευδαργύρου που παράγεται παγκοσμίως προέρχεται από ανακύκλωση ή δευτερογενείς πηγές.
Στην πρωτογενή παραγωγή του μετάλλου, τα ηνία κατέχει η Κίνα (40% της παγκόσμιας παραγωγής, ποσότητα περίπου 5,1 εκατ. μετρικών τόνων το 2020). Το Περού, η Ινδία, η Αυστραλία και οι ΗΠΑ κλείνουν την πρώτη πεντάδα των παραγωγών, με τα εδάφη των δύο τελευταίων να φιλοξενούν πολλά από τα μεγαλύτερα ορυχεία ψευδαργύρου στον κόσμο.
Στην Ελλάδα, η εξόρυξη ψευδαργύρου έχει πλούσια ιστορία που χρονολογείται από την αρχαιότητα με εξορυκτικές τοποθεσίες στην περιοχή της Θάσου, της Σίφνου αλλά και της Αττικής. Σε πλήθος αρχαίων ελληνικών αντικειμένων, όπως κοσμήματα, νομίσματα και άλλα μεταλλικά αντικείμενα, έχουν εντοπιστεί ίχνη ψευδαργύρου. Είναι γεγονός ότι, από τις φαρμακευτικές του χρήσεις μέχρι την παραγωγή ορείχαλκου (για την κατασκευή εργαλείων, όπλων και άλλων συναφών αντικειμένων), ο ψευδάργυρος έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον ελληνικό πολιτισμό.
Σήμερα, η εξόρυξη ψευδαργύρου συνεχίζει να είναι μια σημαντική βιομηχανία στην Ελλάδα, μέσω των δραστηριοτήτων της Ελληνικός Χρυσός στη Χαλκιδική. Η εταιρεία παράγει συμπύκνωμα ψευδαργύρου από πολυμεταλλικό θειούχο μετάλλευμα στο μεταλλείο Ολυμπιάδας, όπου με βάση την τρέχουσα καταγραφή αποθεμάτων, η εξορυκτική δραστηριότητα θα έχει διάρκεια ζωής τουλάχιστον 20 έτη ακόμη. Τη χρονιά που μας πέρασε, η εταιρεία παρήγαγε 24.800 τόνους συμπυκνώματος ψευδαργύρου.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως ο ψευδάργυρος δεν είναι «απλά ένα μέταλλο» αλλά ένα μέταλλο μεγάλης σημασίας, το οποίο, σε αντίθεση με άλλα μέταλλα, βρίσκεται σε φυσική αφθονία και τα γνωστά κοιτάσματα του είναι ικανά να καλύψουν τη μελλοντική ζήτηση για αρκετά χρόνια. Είναι βέβαιο πως, καθώς ο κόσμος υλοποιεί το σχέδιο της πράσινης μετάβασης και στοχεύει σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ο ψευδάργυρος, θα γίνεται όλο και πιο σημαντικός στην υποστήριξη των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας και θα παραμείνει χρήσιμο και απαραίτητο υλικό και στο μέλλον.