Ο ρόλος του χαλκού στην επίτευξη των στόχων της πρόσφατης Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων
22.04.24
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, τα κτίρια είναι υπεύθυνα για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ, σχεδόν 50% της κατανάλωσης φυσικού αερίου κυρίως μέσω θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού οικιακής χρήσης αλλά και για το 35% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 35% των κτιρίων της ΕΕ είναι ηλικίας άνω των 50 ετών και σχεδόν το 75% του κτιριακού αποθέματος είναι ενεργειακά μη αποδοτικό, ενώ το μέσο ετήσιο ποσοστό ανακαινίσεων με στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση είναι μόλις 1%.
Η πρόσφατη τελική έγκριση της Οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων δείχνει ότι η ΕΕ έχει αντιληφθεί την ανάγκη για επίτευξη ενός κτιριακού δυναμικού απαλλαγμένου από εκπομπές άνθρακα, έως το 2050, με την προώθηση ανακαινίσεων σε κάθε κράτος μέλος, ιδίως για τα κτίρια με τις λιγότερο καλές επιδόσεις. Η οδηγία είναι σε πλήρη εναρμόνιση με όσα συμφωνήθηκαν στην COP28 του 2023 για διπλασιασμό του ρυθμού βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης έως το 2030, αλλά και με τη δέσμη μέτρων Fit for 55 για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030.
Σύμφωνα με την Οδηγία, τα κράτη μέλη θα μπορούν να λαμβάνουν υπόψη κατά πόσο ένα κτίριο συμβάλλει στους κλιματικούς στόχους, συνυπολογίζοντας όλα τα δομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του και για όλο τον κύκλο ζωής τους -από την παραγωγή μέχρι και την τελική απόρριψη τους. Μεγάλη σημασία δίνεται στις ενσωματωμένες εκπομπές άνθρακα των νέων κτιρίων, καθώς αυτές δεν μπορούν να μειωθούν εκ των υστέρων μέσω βελτιώσεων στην ενεργειακή απόδοση ή με την εισαγωγή συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ως εκ τούτου, όλα τα δομικά υλικά των κτιρίων είναι ουσιαστικής σημασίας για την αντιμετώπιση του ενσωματωμένου άνθρακα.
Ο χαλκός, ένα από τα πιο διαδεδομένα υλικά χρήσης στα κτίρια λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων του, θα έχει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας καθώς τα προϊόντα χαλκού καλύπτουν πλήρως τις νέες απαιτήσεις της ΕΕ. Ο χαλκός αποτελεί ιδανικό υλικό για σωληνώσεις ύδρευσης, θέρμανσης και ψύξης λόγω της ανθεκτικότητας και της ευελιξίας του και θεωρείται υλικό με μεγάλη διάρκεια ζωής και χαμηλές φθορές. Επιπλέον, η υψηλή του αγωγιμότητα τον καθιστά μέταλλο επιλογής στους ηλιακούς συλλέκτες και η υψηλή του ανακλαστικότητα αξιοποιείται σε μονώσεις κτιρίων προκειμένου να μειώνονται οι ανάγκες θέρμανσης και ψύξης. Τέλος, ο χαλκός χρησιμοποιείται ευρέως σε μια πληθώρα εφαρμογών που σχετίζονται άμεσα με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων -συστήματα κλιματισμού, συστήματα εξαερισμού, φωτισμός- αλλά και σε εφαρμογές «έξυπνων κτιρίων».
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, η συνδυασμένη λειτουργική και ενσωματωμένη εξοικονόμηση άνθρακα καθιστά το χαλκό εξαιρετικό υλικό για κτίρια με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Πρόσθετες μειώσεις εκπομπών μπορούν να επιτευχθούν μέσω της ανακύκλωσης του χαλκού, ο οποίος ανακυκλώνεται σε ποσοστό 100% χωρίς απώλεια των ιδιοτήτων του. Συνεπώς, ακολουθώντας υπεύθυνες πρακτικές προμήθειας και ανακύκλωσης σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας του χαλκού, ο χαλκός θα συνεχίσει να είναι το υλικό επιλογής για βιώσιμες τεχνολογίες απανθρακοποίησης σε κτίρια.
Εκτιμάται λοιπόν ότι λόγω της αυξημένης ζήτησης χαλκού, πρωτίστως από τις σύγχρονες τεχνολογίες ενέργειας και ακολούθως από τον κατασκευαστικό/κτιριακό τομέα, η παραγωγή χαλκού θα πρέπει να διπλασιαστεί μεταξύ 2020 και 2050 - από 25 εκατ. τόνους το έτος σε 50 εκατ. τόνους. Μέχρι το 2050, ο σύγχρονος κόσμος θα χρειαστεί 1,5 δις τόνους πρόσθετο χαλκό, δύο φορές δηλαδή περισσότερο χαλκό από τους 700 εκατ. τόνους που αντιστοιχούν στην συνολική παγκόσμια παραγωγή στα τελευταία 3.000 χρόνια. Ειδικά για το έτος που διανύουμε, προβλέπεται έλλειμμα 534.000 τόνων χαλκού και με ορίζοντα το 2030 η ζήτηση χαλκού αναμένεται να αυξηθεί κατά 4,2 εκατ. τόνους.
Σε ότι αφορά στην Ευρώπη, η έλλειψη χαλκού και η ισχυρή εξάρτηση από τις εισαγωγές, αναμένεται να γίνει ιδιαίτερα αισθητή μετά το 2025 και να αυξήσει εντυπωσιακά τις τιμές του μετάλλου. Εκτιμήσεις αναφέρουν ότι οι τιμές του χαλκού θα φθάσουν τα 15.000 δολάρια ανά τόνο, κυρίως λόγω της ανεπαρκούς εξόρυξης σε σχέση με την υψηλή ζήτηση. Ειδικά σε επίπεδο εξορυκτικών έργων, τα κράτη μέλη της ΕΕ και οι εθνικοί φορείς αδειοδότησης θα χρειαστεί να κινηθούν άμεσα και ευέλικτα ώστε να παρέχουν ένα ρεαλιστικό χρονικό πλαίσιο αδειοδότησης έργων παραγωγής χαλκού από εγχώρια κοιτάσματα. Και όπως έως τώρα βλέπουμε έναν αγώνα δρόμου για τη διασφάλιση έργων ΑΠΕ, το ίδιο, πιθανότατα, θα συμβεί και με τα έργα εξόρυξης χαλκού.
Ανάμεσα στα δέκα πιο σημαντικά έργα εξόρυξης χαλκού παγκοσμίως, με κριτήριο την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής του (περίπου 20 έτη), τοποθετείται το μεταλλευτικό έργο της Ελληνικός Χρυσός στις Σκουριές της Χαλκιδικής. Η αξιοποίηση του παγκόσμιας κλάσης μεικτού θειούχου κοιτάσματος χρυσού και χαλκού θα συνεισφέρει 30.000 τόνους χαλκού σε ετήσια βάση και βάθος 20ετίας.
Ο σχεδιασμός του έργου των Σκουριών, στη βάση των αρχών της υπεύθυνης μεταλλευτικής δραστηριότητας, πληροί τις πιο αυστηρές προδιαγραφές για την προστασία του περιβάλλοντος. Μέσα από βέλτιστες πρακτικές όπως η Ξηρή Απόθεση, το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης και η Παράλληλη Αποκατάσταση, η Ελληνικός Χρυσός διασφαλίζει τη μέγιστη δυνατή περιβαλλοντική προστασία. Η εγχώρια παραγωγή χαλκού δίνει στην Ελλάδα ένα ισχυρό γεωπολιτικό προβάδισμα και δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης για νέες άμεσες και έμμεσες ξένες επενδύσεις. Σε κοινωνικό επίπεδο, το έργο των Σκουριών θα προσφέρει ένα σημαντικό αριθμό άμεσων και έμμεσων θέσεων εργασίας που προσεγγίζει τις 5.000 συνολικά.
Ο χαλκός, ένα απόλυτα στρατηγικό μέταλλο, φέρει το μεγαλύτερο, ίσως, βάρος της υλοποίησης των παγκόσμιων περιβαλλοντικών, ενεργειακών και κλιματικών στόχων του 2050. Ειδικά στον τομέα των κτιρίων, ο χαλκός θα είναι βασικός πρωταγωνιστής και ένας αξιόπιστος δείκτης συσχέτισης της αξιοποίησης του κτιριακού αποθέματος και της οικονομικής ανάπτυξης.
